Ciemność. To co jest ukryte

Reżyseria i choreografia: Janusz Adam Biedrzycki, Magdalena Paszkiewicz

Scenariusz i dramaturgia: Wiktor Moraczewski

Muzyka: Tomasz Krzyżanowski

Przygotowanie muzyczne: Joanna Filarska

Kostiumy: Mateusz Bidziński

Reżyseria światła: Tomasz Krukowski

Realizacja dźwięku: Marcin Dobijański

Wizualizacje: Paweł Klepacz

Mulitimedia interaktywne: Aleksander Dynarek

Obsada: Joanna Chmielecka, Barbara Cieślewicz, Ewa Otomańska, Anna Piekarniak, Aleksandra Szałek, Aleksandra Ziomek, Przemysław Bitner, Tomasz Hołubowicz, Grzegorz Nasalski

Premiera: 27 i 28 października 2017, scena Art_Inkubatora w Fabryce Sztuki w Łodzi, Ogólnopolski Festiwal Teatralny Perspektywy 2017

W spektaklu wykorzystywana jest lampa stroboskopowa.

Czas trwania: 60 minut

Wiek widzów: 14 + 

Spektakl "Ciemność. To co jest ukryte" stanowi kolejny etap współpracy tancerzy Teatru Chorea z osobami niewidomymi i słabowidzącymi ze Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego nr 6 im. Hieronima Baranowskiego dla Dzieci Niewidomych i Słabowidzących w Łodzi. Muzyczno-ruchowy projekt jest odzwierciedleniem widzialności osób narażonych na marginalizację, których życie zostało rozerwane pomiędzy światłem/ciemnością, dźwiękiem/ciszą, ruchem/bezruchem. Jest to efekt półtorarocznej pracy warsztatowej, podczas której zespół teatralny wykorzystując oryginalne środki artystyczne – programy audiowizualne i programy oparte na czujnikach ruchu i światła – stworzył specyficzny kanał komunikacji osób niepełnosprawnych z widzem. Warstwa ruchowa spektaklu oparta została na technice kontakt improwizacji, tańcu współczesnym, tańcu ludowym, a także na metodach pracy Teatru CHOREA.

Muzyka wykonywana jest na żywo, natomiast teksty wykorzystane w spektaklu są autorstwa samych aktorów oraz pochodzą z dzieł literackich znanych pisarzy - m.in. Adama Mickiewicza, Stanisława Grochowiaka, Anny Lyndsey. Wzbogacono również warstwę literacką o wątki naukowe, związane z optyką, akustyką oraz fizyką kwantową. Autorzy odwołują się także do publikacji naukowych Michała Hellera, Carla Sagana, Lisy Randall, Dave’a Goldberga i Jeffa Blomquista. Twórcy zasięgali konsultacji u specjalistów z dziedziny fizyki, optyki i nowoczesnych oprogramowań komputerowych z Politechniki Łódzkiej.

(Adam Asnyk, "Gdy nas ciemności otaczają wszędzie..." [w:] "Nad głębiami".)

Ciemność? Boję się jej. Takiej odpowiedzi udzieliłaby większość z nas. Dla obawiających się ciemności jest ona przede wszystkim brakiem czegoś, do czego przywykliśmy, co daje nam poczucie bezpieczeństwa i pewności. Jej barwa jest utożsamiana ze złem, lękiem, światem nieznanym. Ale czasami i ci zalęknieni pragną wtulić się w ciemność - z myślą o zatrzymaniu ruchu materii, z nadzieją na osiągnięcie spokoju i wytchnienia. Ciemność jest zaskakująca, pociągająca, pełna szeptów i szelestów, które warto czasami usłyszeć. Jak brzmi Twoja ciemność? Boisz się jej? A może wręcz przeciwnie, bardzo jej pragniesz?

Zespół pracujący nad spektaklem Ciemność. To co jest ukryte odnosi wrażenie, że większość ludzi potrzebuje ciemności. Takiej ciemności, w której mogliby się na chwilę zatrzymać, oderwać od pędu codziennego życia i - wbrew pozorom - zobaczyć więcej.

Codzienny cykl życia człowieka podzielony jest na dwie fazy. Podczas jednej dominuje światło, w drugiej natomiast - ciemność. Porządek ten został, od pewnego momentu w historii cywilizacji, zaburzony przez skąpanie świata w sztucznym świetle. Wówczas to nasiliły się intuicje i przeświadczenia, które kategoryzują ciemność jako obszar zła, natomiast światłu przypisują walory wydobywania dobra i jasności, ułatwiającej funkcjonowanie w codziennym życiu. Dlaczego tak się stało? Może warto byłoby powrócić do poszukiwania harmonii między światłem a ciemnością? Lecz żeby tę harmonię odnaleźć, trzeba najpierw odpowiedzieć sobie na podstawowe pytanie i spróbować rozwiązać problem, który wprowadza tak skrajne stanowiska w rozumieniu ciemności: czym jest właściwie ciemność dla nauki, religii, a czym dla osób niewidomych?

Z naukowego punktu widzenia całkowita ciemności jest poddawana w wątpliwość ‒ nie istnieje. Wszystkie ciała emitują bowiem promieniowanie elektromagnetyczne - światło.

Metaforyczne rozumienie braku światła to wszak - szczególnie w kulturze europejskiej - sytuacja, w której poruszamy się z trudem, w „bezładzie” i „pustkowiu”. W zgodnym rozumieniu większości wierzeń i praktyk religijnych, ciemność to przede wszystkim stan wewnętrznego nierozpoznania, zagubienia drogi rozwoju, lęku i dezorientacji. Stan ukrywający się pod pytaniem: dokąd i którędy należy iść?

Osoby niewidome i słabowidzące postrzegają ciemność zupełnie inaczej. Ciemność to dla nich znajomy obszar bezpieczeństwa, to poczucie podmiotowości, wolności, to także ramy wyrażania radości i swobody we własnym działaniu. Otoczeni ciemnością mają przecież i tę - pozornie paradoksalną - przewagę nad osobami nieżyjącymi w ciemności na co dzień. Niewidomi posiadają narzędzia i umiejętności by żyć w ciemności, jak ludzie żyjący w świetle dnia. Nie boją się jej, ale traktują ją jako naturalne środowisko życia. Inspirując się wypowiedzią jednego z uczestników projektu, możemy podzielić ciemność na: Ciemność Obecną, będącą przestrzenią, którą niewidomi znają i są z nią zaprzyjaźnieni oraz Ciemność Przychodzącą, której muszą się uczyć, wykorzystując zmysł dotyku, węchu, słuchu i smaku. Ta druga Ciemność jest dla nich bolesna i gorzka, boją się jej i stawiają w niej niepewne kroki. Długie nierozpoznanie takiej sytuacji może prowadzić ich do poczucia rezygnacji, utraty, nawet całkowitego zatrucia energii - ale nigdy do wykluczenia.

(Wiktor Moraczewski)

Projekt dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz środków Urzędu Miasta Łodzi w ramach stypendium artystycznego Janusza Adama Biedrzyckiego.